Stand
van zaken in andere landen m.b.t. implementatie Richtlijn 98/44/EG ter bescherming
van biotechnologische uitvindingen
Hierbij zend ik u, mede namens de Staatssecretaris van Landbouw,
Natuurbeheer en Visserij, mijn antwoord op het verzoek van de vaste Commissie
voor Economische Zaken van 25 januari 2001. De commissie verzocht om informatie
over de stand van zaken met betrekking tot de implementatie van de biotechnologierichtlijn
98/44/EG in andere
EG-lidstaten, met name die landen die de richtlijn nog niet geïmplementeerd
hebben. Voorts wil de vaste commissie vernemen of de bezwaren die door Nederland
bij het Hof van Justitie van de EG naar voren zijn gebracht nog door mij
worden onderschreven.
Algemeen
De navolgende informatie is grotendeels ontleend aan een bijeenkomst,
gehouden op
23 januari 2001 te Brussel. Delegaties van de EG-lidstaten rapporteerden
bij die gelegenheid, op verzoek van de Europese Commissie, mondeling over
de stand van zaken met betrekking tot de implementatie van richtlijn 98/44/EG
betreffende de rechtsbescherming van biotechnologische uitvindingen.
In 11 van de 15 EG-landen is de richtlijn nog niet
geïmplementeerd. Deze landen hebben inmiddels een mededeling
van ingebrekestelling ontvangen met het verzoek om daarop te reageren.
Nederland heeft ook zo'n mededeling ontvangen. De
richtlijn is volledig geïmplementeerd in Denemarken, Finland en Ierland
en nagenoeg volledig in Engeland. De richtlijn is eveneens geïmplementeerd
in het Uitvoeringsreglement op grond van het Europees Octrooi Verdrag.
Uit de rapportages van de delegaties komt naar voren dat de meeste
landen die de richtlijn nog niet hebben geïmplementeerd veel aandacht
hebben besteed aan de zienswijzen en argumenten van voor- en tegenstanders
van de richtlijn. Bovendien zijn er vragen omtrent de correcte implementatie
van de richtlijn.
Het gaat bijvoorbeeld om de vraag of de inhoud van de overwegingen in
de preambule van de richtlijn ook in de octrooiwetgeving zou moeten worden
geïmplementeerd. De Europese Commissie heeft aangegeven dat dat niet
nodig is, omdat alleen de artikelen van een richtlijn in nationale wetgeving
moet worden omgezet. Het is echter niet verboden dat te doen: lidstaten
kunnen er voor kiezen om zo nodig overwegingen uit de preambule in hun
wetgeving te implementeren. Daarbij teken ik wel aan dat er aldus verschillen
kunnen ontstaan in de octrooiwetgeving in de verschillende EG-landen,
terwijl de richtlijn nu juist harmonisatie beoogt.
Andere vragen die de richtlijn opriep, zijn van meer inhoudelijke aard
en betreffen met name de uitleg van de artikelen 5 (octrooiering menselijk
lichaam en delen daarvan) en
6 (uitvindingen waarvan de commerciële exploitatie strijdig zou zijn
met de openbare orde of met de goede zeden). De tekst wordt kennelijk
minder duidelijk bevonden dan de Europese Commissie beoogde. Het zorgvuldig
beantwoorden van dergelijke vragen, het geven van uitleg over de bewoordingen
en de uitgebreide gedachtenwisselingen tussen voor- en tegenstanders van
de richtlijn heeft ongetwijfeld bijgedragen aan de in de meeste landen
ontstane vertraging. De mondelinge uitleg van de Europese Commissie, voor
zover gegeven op vragen over de betekenis van de artikelen 5 en 6 van
de richtlijn bleek overigens geheel in overeenstemming te zijn met de
uitleg in mijn brief van 21 november 2000, mede namens de Minister van
Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Kamerstukken II 1999/2000, 26 568 (R
1638), nr. 28).
Ook is door enkele delegaties aandacht gevraagd voor artikel 12 van de
richtlijn (dwanglicenties onder octrooirecht en kwekersrecht). De Europese
Commissie liet echter weten dat de problemen die in dit verband zijn geconstateerd,
direct zijn terug te voeren op verschil in reikwijdte van de onderzoeksexceptie
in het octrooirecht (beperkt) en het complement daarvan in het kwekersrecht
(ruimer). Deze problemen verdienen zeker nadere aandacht, maar worden
niet veroorzaakt of opgelost door de inhoud van de richtlijn.
België
In België was het wetsvoorstel gereed in najaar 1999. Begin 2000
is dit wetsvoorstel gewijzigd. Op dit moment loopt er eerst nog een maatschappelijke
consultatie. Pas daarna kan de parlementaire behandeling worden voortgezet.
België overweegt te gelegener tijd te verzoeken om onderhandelingen
over de inhoud van de richtlijn te heropenen.
Denemarken
Denemarken heeft de richtlijn tijdig voor de vervaldatum geïmplementeerd
in mei 2000.
In Denemarken zijn vragen gerezen over de uitleg van artikel 5 (octrooiering
menselijk lichaam en delen daarvan) van de richtlijn. Men vraagt zich
af welke delen van de mens octrooieerbaar zijn. Denemarken zou graag meer
uitleg ontvangen over de betekenis van
de bepalingen in de richtlijn met het oog op belangstelling daarvoor bij
het bedrijfsleven en het publiek.
Duitsland
In Duitsland is het wetsvoorstel voor de implementatie in oktober
2000 gereed gekomen, maar de parlementaire behandeling is nog niet afgerond.
Er zijn in Duitsland veel vragen gerezen over de uitleg van de richtlijn.
Duitsland is voornemens te gelegener tijd voorstellen te doen voor aanvullingen
op en verbetering en verduidelijking van de richtlijn.
Engeland
In Engeland is de richtlijn nagenoeg geheel geïmplementeerd met
uitzondering van de artikelen 12, 13 en 14 (dwanglicenties wegens afhankelijkheid,
depot van en toegang tot biologisch materiaal). De omzetting van genoemde
artikelen in nationale wetgeving loopt nog omdat die in secundaire wetgeving
zal plaats vinden.
Finland
Finland heeft, ondanks moeilijke debatten, de richtlijn tijdig voor
de vervaldatum, in mei 2000, geïmplementeerd. Ook in Finland rezen
vragen over de interpretatie van de richtlijn. De industrie aldaar maakt
zich zorgen over de onzekerheid die door het niet tijdig implementeren
van de richtlijn in andere landen ontstaat. Ook ontstaat er zorg van meer
politieke aard door de niet-tijdige implementatie in andere landen.
Frankrijk
In Frankrijk is de implementatieprocedure nog niet afgerond omdat
de inhoud van de richtlijn niet geheel in overeenstemming lijkt met de
Franse wetgeving inzake bio-ethiek, terwijl er bovendien vragen waren
gerezen over de uitleg van artikel 5 van de richtlijn. Het wetsontwerp
ter implementatie rouleert thans ter controle tussen de betrokken departementen,
daarna zal naar verwachting verdere besluitvorming plaats vinden. De datum
van politieke behandeling van het wetsvoorstel staat nog niet vast.
Griekenland
In Griekenland zal de richtlijn per decreet worden geïmplementeerd.
Het ontwerp ervan is nog in behandeling. Naar verwachting zal het decreet
binnen afzienbare tijd kunnen worden vastgesteld.
Ierland
Ierland heeft de richtlijn tijdig geïmplementeerd. Ierland heeft
de Europese Commissie enkele vragen per brief gesteld over de richtlijn
maar daarop nog geen antwoord ontvangen. Ook de relatie octrooirecht-kwekersrecht
behoeft volgens Ierland verduidelijking alsmede de octrooieerbaarheid
van gensequenties.
Italië
In 1998 is de richtlijn in algemene zin in de Senaat aan de orde geweest.
Met name bestaat er zorg over octrooiering van genen. Italïe heeft
zich achter Nederland geschaard bij het verzoek aan het Hof van Justitie
om de richtlijn te vernietigen. In oktober 1999 is een wetsvoorstel naar
het parlement gezonden. De parlementaire behandeling is nog gaande, waarbij
blijkt dat artikel 5 van de richtlijn onduidelijk wordt gevonden. Er bestaat
in Italïe behoefte om bij een herziening van de richtlijn de octrooieerbaarheid
van levend materiaal aan de orde te stellen. Het is niet zeker of de parlementaire
behandeling nog tijdig kan worden afgerond voor de op handen zijnde verkiezingen.
Zo nodig zal de parlementaire behandeling van dit onderwerp dan daarna
worden hervat.
Luxemburg
In Luxemburg verloopt het implementatieproces gestaag en overweegt
men de implementatie te splitsen in een algemeen deel en een meer specifiek
gedeelte.
Oostenrijk
De parlementaire behandeling is thans gaande. De discussie concentreert
zich daar op artikel 11 van de richtlijn die handelt over het 'farmer's
privilege', terwijl men zich afvraagt in hoeverre sommige overwegingen
uit de richtlijn ook zouden moeten leiden tot wetsartikelen.
Portugal
Portugal streeft naar een woordelijke implementatie van de richtlijn.
De parlementaire behandeling is nog niet afgerond, maar de betrokken wetswijziging
zal naar verwachting uiterlijk 2001 zijn afgerond.
Spanje
Het wetsvoorstel ter implementatie van de richtlijn is ingediend.
Naar verwachting zal de betrokken wet nog dit jaar in werking treden.
Zweden
De parlementaire behandeling van het betrokken wetsvoorstel heeft
in Zweden geleid tot vele vragen in verband met ethische aspecten en technische
details van de richtlijn. Implementatie van de richtlijn is pas na de
zomer van dit jaar te verwachten.
Nederlandse bezwaren tegen de richtlijn
Ik heb, ondanks het niet gehonoreerde schorsingsverzoek waarover ik
u bij brief van
23 augustus 2000 (Kamerstukken II 1999/2000, 26 568, (R 1638) nr. 27)
heb bericht, nog geen reden de bezwaren tegen de richtlijn te laten varen,
zolang het Hof van Justitie te Luxemburg geen uitspraak heeft gedaan in
het verzoek van de Nederlandse regering om vernietiging van de richtlijn.
In verband met de wens om spoedig te beschikken over de uitspraak in verband
met de voortgang van de parlementaire behandeling van het wetsvoorstel
heeft de Nederlandse regering op 10 november 2000 verzocht om bespoediging
van de behandeling van het vernietigingsverzoek. Bij brief van 14 januari
heeft het Hof van Justitie laten weten dat de openbare terechtzitting
van het Hof voor de mondelinge behandeling van deze zaak zou plaatsvinden
op 13 februari 2001. Tijdens die mondelinge behandeling heeft de vertegenwoordiger
van de Nederlandse regering nogmaals de bezwaren gememoreerd die zijn
aangevoerd in het verzoekschrift en aangeven dat de Nederlandse regering
nog steeds achter deze bezwaren staat.
Enige tijd na de mondelinge behandeling zal de Advocaat-Generaal bij het
Hof van Justitie zijn conclusie nemen op het verzoekschrift, waarna het
Hof van Justitie uitspraak zal kunnen doen. Ik kan geen indicatie geven
over de termijn waarop de uitspraak verwacht kan worden.
(w.g.) drs. G. Ybema
Staatssecretaris van Economische Zaken
|